Wij zitten met z'n tweeën in een gezellig koffietentje. Hip als ik ben bestel ik, via de QR-code die op de tafel zit geplakt, een espresso voor mijn vrouw en een cappuccino voor mezelf. Sneller dan het licht verschijnt er een vriendelijke jongeman aan tafel die de espresso bij mij neerzet en de cappuccino bij mijn vrouw. Een mooi voorbeeld van onbewuste vooroordelen, oftewel de diep in ons gewortelde overtuigingen, die horen bij onze waarden en normen. Deze koppelen we onbewust aan beelden: Het biertje en het wijntje staat respectievelijk voor de man en de vrouw, zo ook de steak en de salade.
We hebben allemaal onbewuste vooroordelen
Niet alleen in de horeca hebben we te maken met onbewuste vooroordelen. Zowel zakelijk als privé komen we hierveelvuldig mee in aanraking. Niet eens bewust en dat maakt het fenomeen zo heftig. Het overkomt de vrouwelijke profvoetballer die internationaal op het hoogste niveau speelt, de rolstoelgebruiker die wereldwijd gouden medailles wint en de Roemeense schoonmaakster die eigenlijk gynaecologe is. Maar ook in eenvoudige situaties is ons vooroordeel, en de daaraan gekoppelde gedragingen, confronterend. Als je iemand ziet die van boven tot onder tatoeages heeft, dan is je eerste associatie niet dat die persoon een topconsultant is bij een internationaal accountantsbureau.
Het “hokjes denken” wordt gestuurd door ons brein
In de discussies over diversiteit en inclusie loop ik in mijn werk als managementconsultant veelvuldig aan tegen deze vooroordelen. Die altijd onbewust een rol spelen. Soms is het een grappige situatie, maar vaak is het een hardnekkige veroordeling. We zijn als mens gewend om te vertrouwen op de eerste informatie die we zien of krijgen. Mensen hebben namelijk de neiging om de wereld om hen heen te categoriseren en organiseren. We doen dit elke dag, want dat maakt het verwerken van informatie makkelijk voor ons brein. We zien mensen als man of vrouw, blank of donker, jong of oud.
Het sociaal categoriseren van mensen die je ontmoet kan handig zijn, omdat het makkelijker is voor je brein, maar je kan ook leren dit hokjes-denken van je brein te doorbreken.
Toets je vooroordeel en durf te vragen
Om uit de situatie te komen van oordelen en vooroordelen moet je lef hebben. Je moet namelijk over je beoordeling en je oordeel durven te communiceren. Zonder direct conclusies te trekken. Ook in de meest voor de hand liggende situaties, waarbij een beetje humor altijd helpt. Iemand van de bediening die een grapje maakt over het uitserveren van de steak en de salade haalt zo een potentiële aanname weg: “Ik neem aan dat de steak voor de dame is…?” Een meer uitdagendere situatie is wanneer de sollicitant, die onder de tatoeages zit, als consultant aan het werk moet. Voor een babyboomer met traditionele normen en waarden een héle moeilijke situatie. Ook hier kom je alléén maar uit als je het opengooit: Goh, tatoeages... niet zozeer mijn keuze, ik moet even wennen aan het idee. Kan je me er wat meer over vertellen?
Blijf nieuwsgierig
Loskomen van oordelen en vooroordelen is een zeer lastige opgave, maar het kan wel degelijk. Kennis is het medicijn. Hoe meer kennis we hebben en hoe nieuwsgieriger we zijn, hoe beter we in staat zijn nuances toe te passen. Zorg altijd voor een reality-check en daag jezelf uit: Neem de tijd om na te gaan welke (voor)oordelen je gebruikt, waar ze vandaan komen en vooral hoe je op een andere manier kan kijken. De meest eenvoudige tip is het formuleren van positieve gedachten bij stereotyperingen: De yoga-man heeft geen geitenwollen sokken, maar een gezond lichaam. Zo heeft de transvrouw een prachtige stem en de bedelaar helpt zieke honden. Mooi toch!
Laat vooroordelen je gedrag niet bepalen
Regelmatig heb ik, of ik het nou wil of niet, ook vooroordelen. Wat dat betreft ben ik net een mens, maar ik laat het nooit leidend zijn voor mijn gedrag. De columns van Youp van 't Hek zijn overigens heerlijke samenvattingen van de vooroordelen die wij als mens hebben. Echter, leuk voor de zaterdagochtend, maar laat het niet bepalend zijn voor je professionaliteit en werkethiek.
Comentários